اثر کود نیتروژن اضافی در تعدیل اثرات تنش خشکی در گندم نان

این پژوهش با هدف بررسی نقش کود نیتروژن اضافی در کاهش اثرات تنش خشکی از طریق شاخص­های تحمل و حساسیت به تنش خشکی در گندم نان انجام شد. آزمایش به صورت طرح کرت‌های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرارانجام شد که در آن آبیاری با سه سطح شامل آبیاری کامل، قطع آبیاری در مرحله 50 درصد سنبله­دهی و قطع آبیاری در مرحله 50 درصد سنبله­دهی به همراه 30 درصد کود نیتروژن اضافی به عنوان عامل اصلی و 7 لاین پیشـرفته اصلاحی گندم نان به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شـدند. نتایج نشـان داد که ژنوتیپ‌های مذکور از نظر شاخص­های مختلف MP، GMP، TOL، ‌SSI و STI در شرایط تنش رطوبتی و تنش رطوبتی همراه با نیتروژن اضافی اختلاف معنی­داری داشته و رفتار متفاوتی نشان دادند. مطالعه همبستگی بین عملکرد دانه و شاخص‌ها نشان داد که عملکرد دانه در تمامی شرایط محیطی با شاخص­های GMP و STI همبستگی مثبت و معنی­داری داشتند و از اینرو شاخص‌های GMP و STI در تمامی شرایط محیطی جهت تفکیک ژنوتیپ‌های متحمل و حساس انتخاب شدند. نتایج تجزیه خوشه­ای ژنوتیپ‌ها بر اساس عملکرد دانه در شرایط محیطی مختلف و شاخص‌ها نشان داد که در هر دو شرایط محیطی تنش رطوبتی و تنش رطوبتی همراه با نیتروژن اضافی سه گروه مختلف بوجود آمد. مقایسه صفات در بین گروه­ها نشان داد که در گروه اول شرایط محیطی تنش همراه با نیتروژن اضافی ارقام سپاهان، پیشتار و لاین 9 از نظر کلیه شاخص‌ها و عملکردها بیشترین مقدار را داشتند. همچنین اولین گروه به دست آمده در شرایط تنش رطوبتی نیز شامل رقم پیشتار و لاین 9 بود. بنابراین رقم سپاهان میزان افت عملکرد کمتری را نسبت به تنش رطوبتی داشت که نشان دهنده تأثیر نیتروژن در تعدیل اثرات تنش خشکی در این رقم است. وضعیت مشابهی نیز برای رقم روشن بدست آمد که تیمار نیتروژن از افت عملکرد این رقم در شرایط تنش رطوبتی کاست. اما در سایر ارقام ولاین‌ها تیمار نیتروژن تاثیر قابل توجهی نداشت. مقایسه درصد کاهش عملکرد دانه در محیط­های مختلف نیز همین نتایج را حاصل نمود، به طوری که ارقام سپاهان و روشن به ترتیب در حدود 9 و 6 درصد افت عملکرد کمتری را در شرایط تنش رطوبتی همراه با نیتروژن اضافی در مقایسه با تنش رطوبتی نشان دادند. نتایج آزمون t نیز حاکی بر تفاوت معنی­دار عملکرد دانه هر یک از ژنوتیپ­ها در شرایط نرمال و تنش رطوبتی بود، اما بین دو محیط تنش و تنش همراه با نیتروژن اضافی تنها در رقم سپاهان و لاین 11 تفاوت معنی­دار ملاحظه شد.